Ελισάβετ Μουτζάν - Μαρτινέγκου

[Nuria]

Η Ελισάβετ Μουτζάν - Μαρτινέγκου ήταν η πρώτη Ελληνίδα πεζογράφος, άγνωστη στο ευρύ κοινό.
Γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1801 και πέθανε σε ηλικία 31 μόλις ετών, το 1832, λίγες εβδομάδες μετά τη γέννηση του γιου της. Οι γονείς της, Φραγκίσκος Μουτζάν και Αγγελική Σιγούρου, ανήκαν στις παλαιότερες αριστοκρατικές οικογένειες της Ζακύνθου. Η Ελισάβετ από μικρή είχε ιδιαίτερη έφεση στα γράμματα και είναι αξιοθαύμαστη για το γεγονός ότι, ενώ ζούσε σε μια εποχή όπου η εκπαίδευση των κοριτσιών (ακόμα και των αριστοκρατικών οικογενειών) ήταν από περιορισμένη έως ανύπαρκτη με μοναδική τους επιλογή τον εγκλεισμό στο σπίτι και μετέπειτα, τον γάμο, η Ελισάβετ κατάφερε με τη βοήθεια περιορισμένων μαθημάτων από οικοδιδασκάλους, να μορφωθεί σχεδόν μόνη της. Έμαθε με προσωπική μελέτη την αρχαία ελληνική, την ιταλική και την γαλλική γλώσσα.Καθώς ήταν κλεισμένη συνεχώς στο σπίτι, άρχισε να επιδίδεται στη συγγραφή ποιημάτων και θεατρικών έργων και στη μετάφραση κειμένων από τα αρχαία ελληνικά.
 Όταν εξέφρασε στον πατέρα και στο θείο της την επιθυμία να μην παντρευτεί, αλλά να μείνει σε μοναστήρι και να ασχοληθεί με τη μελέτη, εκείνοι αρνήθηκαν, με αποτέλεσμα η Ελισάβετ να προσπαθήσει να αποδράσει από το σπίτι της ανεπιτυχώς, για να γλιτώσει από τη μοίρα της, το γάμο και τον εγκλεισμό στο σπίτι, "ή γάμος ή θανατος"...
Τελικά, παντρεύτηκε το Νικόλαο Μαρτινέγκο και μετά τη γέννηση του γιου της, απεβίωσε.
Ο γιος της εξέδωσε την Αυτοβιογραφία της μητέρας του, έχοντας κάνει ορισμένες περικοπές στη γραφή της Ελισάβετ για το πόσο βασανιστική ήταν η ζωή που ζούσε...

Ακολουθούν αποσπάσματα από την Αυτοβιογραφία της.

[Nuria]

Η Ελισάβετ γράφει σε ηλικία 14 χρόνων για την αντίδραση του πατέρα της, ότι "τα γράμματα της εσκότισαν τον νουν":

"Εις τούτον τον καιρόν όταν είχα τελειωμένους τους δεκατέσσαρας χρόνους, γεννά η μητέρα μου παιδί αρσενικόνδια του οποίου την γέννησιν αγροίκησα μεγάλην χαράν. Αφ' ου λοιπόν εγέννησεν, εγώ είχα την φροντίδα να κυβερνώ αυτήν και προς τούτοις να κυβερνώ μέρος από εκείνα τα οικιακά πράγματα δια τα οποία αυτή, προτού να πέση εις το κρεββάτι εφρόντιζε. Μίαν ημέραν όμως με το να είχα άδειαν, επίασα έναν βιβλίον και εδιάβασα κομματάκι, το βράδυ έρχεται ο πατέρας μου και κοιτάζωντας τον τόπον όπου εσυνηθούσαμεν να κρεμάμεν ένα κλουβί μέσα εις το οποίον είχαμεν ένα καναρίνι, "Διατί
(μου λέγει) δεν έκαμες να εμβάσουν το κλουβί, και να το κρεμάσουν εις τον τόπον του, αλλά άφηκες το μαύρον  το πουλί εις τον κρυερόν αέρα;" Εγώ του απεκρίθηκα πως το αλησμόνησα και εις τον ίδιον καιρόν άκοσα όπου αυτός είπε της μητέρας μου πως τα γράμματα μου εσκότισαν τον νουν και με έκαμαν να λησμονάω. Ταύτα τα λόγια δεν ήτον υβριστικά, δεν ήτον καταφρονητικά, δεν ήτον τίποτες, αλλά εγώ που αγαπούσα τα γράμματα δεν ημπορούσα ν' ακούσω πως προξενούσι κακόν..."

[Nuria]

--------------------------------------------------------------------------------
Η Ελισάβετ γράφει στην αυτοβιογραφία της για τη δυστυχή μοίρα των γυναικών που παντρεύονταν εκείνη την εποχή:

"Εις τούτον τον καιρόν η υπανδρεία άρχισε να μου ανοστίζη. Εγώ αγκαλά και πάντοτε εις το σπίτι κλεισμένη, από εκείνα τα ολίγα υποκείμενα ημπορούσα να ιδώ αγροικούσα να λέγουν βάσανα και πάθη και όλα δια τις υπανρευμέναις, και απερνούσαν την πλέον χειρότερην ζωήν, όπου ημπορεί να περάσση γυναίκα εις τον κόσμο."

"εγώ εφοβόμουν μεγάλως όλα εκείνα τα κακά όπου ημπορούν να συνέβουν εις μία υπανδρευμένην , αλλά περισσότερον  από όλα εφοβόμουν μεγάλως μην είχε τύχη να πάρω κανένα από εκείνους τους άνδρας όπου θέλουν να έχουν την γυναίκα τους  ωσάν σκλάβα, και την νομίζουν για κακήν, οπόταν αυτή ωσάν σκλάβα δεν θέλει να φέρεται."

[Nuria]

Η Ελισάβετ έστειλε μια επιστολή στον πατέρα της και το θειο της, ζητώντας τους να μην παντρευτεί, αλλά να κλειστεί σε μοναστήρι. Η απάντηση βεβαίως ήταν αρνητική:

"Αφ' ου την εδιάβασαν, ανεβαίνει ο πατέρας μου επάνω, εμβαίνει εις την κάμεραν μου και με άγριον βλέμμα: Μπέτα (δηλαδή Ελισάβετ) μου λέγει, τι είναι τούτα όπου μας γράφεις; Έπειτα με ονειδίζει βαρέως, πως ετόλμησα να ζητήσω τέτοιον πράγμα εις μίαν τόσο νεαράν ηλικίαν, ωσάν όπου ακόμη δεν ήμουν φθασμένη εις τους είκοσι χρόνους...Αναγνώστα! Εις μίαν τοιαύτην περίστασιν τι λογής ταραχήν νομίζεις πως να αισθάνθηκεν η καρδιά μου;....Ω αναποδογύρισμα ιδεών! Ω στιγμή από ταις πλεόν δυστυχισμέναις στιγμαις της ζωής μου!Αλήθεια είναι χρέος του παιδιού να μην ευγάνη γνώμην, αλλά να υποτάσσεται εις την γνώμην των γονέων του, αλλά είναι όμως εις την εξουσίαν του το να υπανδρευθή και το να μείνη ανύπανδρον και να ζήση εις μοναστήρι. Χαιρόσασθε, ω γονείς, την εξουσίαν όπου έχετε με δίκαιον εις τα παιδιά σας, αλλά ως εκεί μη θέλετε παίρνετε τα δικαιώματατης φύσεως, ταύτην την λειμαργίαν αφήτε την, σας παρακαλώ, εις τους τυράννους, εις τους οποίους μόνον αρμόζει!"

[Nuria]

"Ποιον ρήτορα έχω να βάλω να ομιλήση δια ταις άνωθεν δυστυχισμένες γυναίκαις; ποιον σεβάσμιον υποκείμενον έχω να βάλω δια να κάμη τούτον τον πατέρα να ενθυμηθή τα χρέη του, δια να κάμη τούτον τον κατά πολλά αγαπημένον άνθρωπον να γνωρίση τα σφάλματά του; Αλλοίμονον! μέσα εις τούτο το σπήτι οπού είμαι κλεισμένη  δεν έχω, δεν γνωρίζω κανένα!....Αγαπάτε, αγαπάτε, πατέρες, σας παρακαλώ, τα τέκνα σας, φροντίζετε πάντοτε να τα κάμνετε να ζουν ευτυχώς, μιαν φοράν οπού χωρίς αυτά να σας την ζητήσουν, εσείς αυτοθελήτως τους εδώκατε την ζωήν. Αλλά είναι θηλυκά΄μάλιστα διατί είναι θηλυκά χρεωστείτε να τα αγαπάτε περισσότερον. Εμείς η μαύραις γυναίκες όντας γεναμέναις από την φύσιν πλέον υποκείμεναις εις τους πατέρας αφ' ό,τι είναι οι ανδρες, γροικούμεν την πατρικήν αγάπην περισσότερον, και περισσότερον φροντίζομεν να δειχνώμασθε εις τους πατέρας υποτεταγμέναις."

[Nuria]

H Eλισάβετ γράφει στην αυτοβιογραφία της για τη θέση των γυναικών στη Ζάκυνθο του 19ου αιώνα:
 
"Εις όλην την Ευρώπην είναι ελευθερία εις ταις γυναίκαις, και το βάρβαρον ήθος της Ζακύνθου, όπου βαστά ταις κοπέλλαις κλεισμέναις είναι από όλους μισητόν, όθεν εγώ με δίκαιον ενόμιζα, πώς και η Βενετία, και όλαις ή άλλαις χώραις ήθελε γροικήσουν με σπλάχνος τα δικαιώματά μου. Αληθώς η Ζάκυνθος εστοχαζόμουν πως ήθελε να τ' αποβάλη΄αλλά τι είναι η Ζάκυνθος εμπρός εις την Ευρώπην;  Από το άλλο μέρος, εγώ  δεν εφρόντιζα τίποτε δια δια τους ονειδισμούς της, επειδή και εξ αιτίας του βάρβαρου ήθους της είχα αναγκασθή να πράξω έργον τόσον απαίσιον."

[Nuria]

Η Ελισάβετ γράφει για την άρνησή της να παντρευτεί και τον εγκλεισμό της στο σπίτι...Είναι συγκλονιστικό να διαβάζει κανείς μετά από τόσα χρόνια την απελπιστική εξομολόγηση μιας γυναίκας για τον εγλεισμό της στο σπίτι, όπως επέβαλλαν οι κοινωνικές συνθήκες της εποχής...


"....Όχι να υπάγω να ησυχάσω, διατί δεν ηθέλησαν οι συγγενείς μου, όχι να υπανδρευθώ, διατί εγώ δεν ήθελα, έπρεπε λοιπόν να μείνω δια παντός εις το σπήτι. Δια παντός εις το σπίτι! Α! τούτος ο στοχασμός με έκαμνε να τρομάζω΄εγώ έβλεπα καλά πως τούτο το σπίτι εξ αποφάσεως ήθελε μου προξενήσει γλίγωρον και κακόν θάνατον. Μέρα και ωύχτα κλεισμένη χωρίς να δύναμαι να πηγαίνω μήτε εις εκκλησίαν, μήτε εις περιδιάβασιν, χωρίς να έχω την παραμικράν ξεφάντωσιν, χωρίς να έχω πλέον ελπίδα για να αλλάξω ζωήν, χωρίς να ακούω άλλην ομιλίαν παρά εκείνην του πατρός μου (επειδή ο αδελφός μου και ο θείος μου ή ολίγον, ή τίποτε συνωμιλούσαν μαζύ με εμάς ταις γυναίκες) ο οποίος άλλο δεν έκανε παρά να λέγη τα πλέον δυστυχισμένα και μελαγχολικά λόγια όπου ποτέ δεν ειπώθησαν, ήσαν όλα πράγματα όπου ποτέ αν ειπώθησαν, ήσαν όλα πράγματα όπου μου έδιναν μίαν μεγαλωτάτην θλίψιν και στενοχωρίαν, πάθη όπου γλίγωρα εξ αποφάσεως έμελλε να με γκρεμνίσουν εις το μνήμα....Δυστυχισμένη Ελίζα! που είναι τώρα εκείνη η ευτυχεστάτη και ενάρετη ζωή, την οποίαν επήγαινες προφθάνοντας με του νοός σου τα μάτια; και σείς, μαύρα μου συγγράματα, που σας αγαπούσα και ήθελα το καλόν σας, ό,τι λογής μία αγαπητή μητέρα θέλει εις τα τέκνα της, έχετε κλεισμένα εδώ μέσα που σας έχω, να χορτάσητε την κοιλίαν των σαράκων.....Εγώ αποθνήσκω , αλλά πόσον ο θάνατός μου ήθελε με λυπεί ολιγώτερον ανίσως ημπορούσα να σας παραδώσω εις κανένα σπουδαίον, εις κανένα που να τιμά και όχι να καταφρονή τα γεννήματα της αγχινοίας!" 

[Nuria]

Μπορείτε να διαβάσετε την αυτοβιογραφία της και το βιβλίο που έχει γράψει η Διδώ Σωτηρίου "Οι Επισκέπτες"! Μία από τις τρεις ιστορίες που διηγείται είναι η ζωή της Μαρτινέγκου! Απο κει τη γνώρισα κι εγώ και ασχολήθηκα λίγο παραπάνω με τη ζωή της...πραγματικά συγκλονιστική...